Αφιέρωμα στα Κύθηρα

Τα  Κύθηρα, νησί  γνωστό και με την ονομασία  Τσιρίγο,  βρίσκονται στην  Νότια Ελλάδα  μεταξύ  Κρήτης  και νότιας  Πελοποννήσου  νοτιότερα της  Ελαφονήσου και τον  κάβο  Μαλλιά. Έχουν  πληθυσμό  3500  κατοίκους  (απογραφή 2001)  από τους  οποίους οι 580  βρίσκονται στην ομώνυμη πρωτεύουσα του νησιού και οι υπόλοιποι σε πολλά μικρά γραφικά χωριά  (περίπου 60)  διάσπαρτα σε όλη την έκταση του νησιού. Οι κάτοικοι είναι κυρίως αγρότες με εξαίρεση αυτών που  έχουν ασχολίες  προς  τουριστικές επιχειρήσεις. Κύρια αγροτικά προιόντα είναι το λάδι και το μέλι. Η έκταση των Κυθήρων  καλύπτει  περίπου  280  τετραγωνικά  χιλιόμετρα πλούσιας βλάστησης κυρίως στα βόρεια και δυτικά τμήματα του νησιού. Θα μπορούσε  να  χαρακτηριστεί  ορεινό  νησί  με κοιλάδες  που φτάνουν στην θάλασσα  και  σχηματίζουν  όμορφες  παραλίες.

Τα Κύθηρα συνδέονται  ακτοπλοικά όλον τον χρόνο με τον  Πειραιά  και  το  Καστέλι    της  Κρήτης. Επίσης συνδέονται   με την Καλαμάτα  το Γύθειο και την Νεάπολη Λακωνίας. ΑΞΙΖΕΙ ΝΑ ΕΠΙΣΚΕΦΤΕΙΤΕ: Το Κάστρο των Κυθήρων που είναι χτισμένο στη Χώρα του νησιού με θέα στο νότο.  Χτίστηκε   από τους Ενετούς  τον 16ο αιώνα, διατηρείται σε  καλή κατάσταση και αποτελεί  ένα σημαντικό τουριστικό αξιοθέατο του νησιού. Τόσο μέσα όσο και γύρω από το κάστρο υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός ναών   που πολλοί από αυτούς χρονολογούνται ήδη από τον 15ο αιώνα.  Ένας ναός από αυτούς είναι αφιερωμένος στην Παναγία τη Μυρτιδιώτισσα που θεωρείται η  προστάτιδα του νησιού. Το Καψάλι, το λιμάνι της Χώρας με τους δίδυμους κόλπους. Τη βυζαντινή  πρωτεύουσα του νησιού  Παλαιοχώρα  και την κακή Λαγκάδα, την  καταπληκτική  έξοδο του φαραγγιού  της  Παλαιοχώρας. Το Μυλοπόταμο, το γραφικό χωριό στα δυτικά με τον καταρράκτη της Φόνισσας και την  μεσαιωνική Κάτω Χώρα με το Ενετικό κάστρο, με το εντυπωσιακό τοπίο και τα  Βυζαντινά εκκλησάκια μέσα στο κάστρο. Τον Αυλέμονα, το πανέμορφο λιμανάκι με το μικρό Ενετικό κάστρο. Στο νησί υπάρχει πλήθος από παλαιούς ναούς και μονές. Αξίζει να επισκεφτείτε τα δύο  μοναστήρια, Αγία Μόνη  και Αγία Ελέσσα  που βρίσκονται σε κορυφές βουνών.  Σε τρία σημεία υπάρχουν ναοί μέσα σε σπήλαια. ΠΑΡΑΛΙΕΣ Οι κυριότερες παραλίες είναι το Διακόφτι, η Παλαιόπολη, το Καλαδί, οι Όχελες, η Φυρή Άμμος,  το Μελιδόνι, το Καψάλι,η Αγία Πελαγία, οι Φούρνοι, ο Χαλκός, η Κομπονάδα και η Πλατιά Άμμος. Αγία Πελαγία: παραλία στο ομώνυμο χωριό με ψιλή άμμο. Βρίσκεται βόρεια του νησιού κοντά στα  χωριά Ποταμός και Καραβάς, παραλία για όσους θέλουν να μένουν κοντά στη θάλασσα.  Το καλοκαίρι διοργανώνονται  αθλήματα όπως τουρνουά Beach Volley. Αγιος Λευτέρης: Μικρή και με όμορφα χρώματα παραλία στα δυτικά του νησιού. Βρουλέα: Ερημικός κολπίσκος με πολύ μικρή αμμουδιά. Διακόφτι:Παραλία με κατάλευκη άμμο και ρηχά νερά. Μελιδόνι: Μικρή και ερημική παραλία στα νοτιοδυτικά του νησιού. Μικρός κόλπος με ψιλή  άμμο και κρυστάλλινα νερά. Πλατιά  Άμμος: Ήσυχη παραλία κοντά στο χωριό Καραβάς. Στην περιοχή, έχουν  χτιστεί αρκετά ωραία  ενοικιαζόμενα δωμάτια και εστιατόρια για φαγητό μετά το μπάνιο. Φυρή  Άμμος: Παραλία με ψιλό πολύχρωμο βότσαλο. Χαλκός: Μια από τις μικρές αλλά πιο όμορφες παραλίες στα νότια του νησιού. Κοντά  στο  χωριό Κάλαμος. μια πολυσύχναστη  παραλία κυρίως για τη νεολαία. ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΠΩΣ ΘΑ ΦΤΑΣΕΤΕ Αεροπορικώς Καθημερινά πραγματοποιείται τουλάχιστον μια πτήση από το αεροδρόμιο των Σπάτων προς  το αεροδρόμιο των Κυθήρων. Ακτοπλοϊκώς Τα Κύθηρα συνδέονται καθημερινά με δρομολόγια που πραγματοποιούν τα πλοία από  το λιμάνι  του Πειραιά, του Γυθείου, της Νεάπολης Λακωνίας και το Καστέλι της Κρήτης.

Η θάλασσα των Κυθήρων είναι η γενέτειρα της θεάς Αφροδίτης κατά το μύθο του Ησιόδου. Η Γη θέλοντας να τιμωρήσει τον άνδρα της Ουρανό για όσα κακά της είχε προκαλέσει, κάλεσε τα παιδιά τους και ζήτησε να θανατώσουν τον πατέρα τους. Ο Κρόνος πήρε από τα σπλάχνα της μητέρας του ένα δρεπάνι και τον θανάτωσε κόβοντας τα γεννητικά του όργανα.

Εκείνα έπεσαν στη θάλασσα των Κυθήρων και έγιναν μικρά νησάκια (ίσως οι Δραγονάρες). Το αίμα πέφτοντας, άγγιξε τον αφρό της θάλασσας και μέσα από την ένωση αυτών των δύο στοιχείων γεννήθηκε η Ουράνια Αφροδίτη, η θεά του Έρωτα. Δεν έμεινε στα Κύθηρα. Μέσα σε ένα μεγάλο κοχύλι ταξίδεψε μέχρι την Κύπρο όπου και έμεινε. Ο συμβολισμός της Αφροδίτης και των Κυθήρων πέρασε στους αιώνες και έφτασε στο 18ο για να απεικονιστεί σε πίνακες όπως η «επιβίβαση για τα Κύθηρα του Ζαν -- Αντουάν Βατό, να καταγραφεί στην ποίηση της αναγέννησης, να απασχολήσει το Σαρλ Μπωντλαίρ το 19ο αιώνα και να συνεχίσει στην κινηματογραφική οπτική του Θεόδωρου Αγγελόπουλου και να μη σταματήσει ποτέ να σημαίνει κάτι, όσο στους ορίζοντες των ανθρώπων θα υπάρχει το μακρινό και ποθητό ιδεατό.     

Το νησί των Κυθήρων είναι το σταυροδρόμι των πολιτισμών της Μεσογείου. Ήταν πάντοτε το φιλόξενο καταφύγιο των κουρσάρων, των εποίκων, των ασκητών και των κατατρεγμένων. Από τη νεολιθική εποχή και ύστερα τα Κύθηρα κατοικούνται. Πολλά όστρακα από την εποχή του χαλκού, πρωτοελλαδικά και πρωτομινωικά κοιμούνται κάτω από τα χώματα των Κυθήρων. Άλλα, στην επιφάνεια, παρακολουθούν την αέναη πορεία του ήλιου και της σελήνης στον ουρανό. Οι Μίνωες πριν ακόμη από τον εικοστό αιώνα π.Χ. επεκτείνουν τη κυριαρχία τους στο νησί και ελέγχουν τη γύρω περιοχή μέσω αυτού. Είναι από τις πρωϊμότερες μινωικές αποικίες, στην περιοχή Καστρί, τη σημερινή Παλαιόπολη. Η Σκάνδεια είναι το επίνειο αυτής. Στο βουνό επάνω, στον Άγιο Γεώργιο, οι αρχαιολόγοι σήμερα συναντούν τα ίχνη μινωικού ιερού και σπονδικά αγγεία, λιθοτεχνήματα, χάλκινα ειδώλια.  Οι Φοίνικές διατηρούν αποικία στο νησί κατά το 15ο αιώνα π.Χ. και επεξεργάζονται την πορφύρα για το βαθύ κόκκινο χρώμα που έβαφαν τα ενδύματα. Γι αυτό διατηρούν και εργαστήρια για την επεξεργασία της, τα πορφυρεία. Τα αρχαία Κύθηρα ονομάζονται εκείνη την εποχή και Πορφυρίς ή Πορφυρούσα.

Κατά τον Ηρόδοτο, η ίδρυση ναού αφιερωμένου στην Αφροδίτη οφείλεται στους Φοίνικες που εισάγουν από την ανατολή τη λατρεία μιας όμοιας θεϊκής ύπαρξης. Μετά τους Μίνωες και τους Φοίνικες επικρατούν οι Μυκηναίοι  οι οποίοι έρχονται στο νησί το 14ο αιώνα. Και ενώ οι Σπαρτιάτες κατέχουν από τον 6ο αιώνα π.Χ. τα Κύθηρα μέχρι τα Κλασσικά χρόνια, οι Αθηναίοι θα έλθουν αρκετές φορές να τα διεκδικήσουν, ειδικότερα την εποχή των Πελοποννησιακών πολέμων. Οι συνεχείς αλλαγές της κατοχής των Κυθήρων από Αθηναίους και Σπαρτιάτες θα οδηγήσουν σε ειρήνη μετά το 421 π.Χ. Στην περιοχή Καστρί πολλά όστρακα αθηναϊκών και σπαρτιατικών αγγείων μαρτυρούν την ιστορία. Στα Κύθηρα λατρεύονται οι Διόσκουροι εκτός από την Αφροδίτη. Ακολουθεί η εποχή των Μακεδόνων και διαδοχικά η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Τ0 365 μ.Χ. σεισμός έπληξε το νησί και άλλαξε δραματικά η γεωμορφολογία της περιοχής Σκάνδεια.

Τα Κύθηρα όπως και όλη η λεκάνη της Μεσογείου ανήκουν από τον 6ο αιώνα στο Βυζάντιο και το έντονο θρησκευτικό στοιχείο αφήνει τη σφραγίδα του σε τουλάχιστον τριακόσια μνημεία και ναούς. Το 1000 μ.Χ  το νησί ερημώνεται για να έλθουν σε αυτό μετά από έναν αιώνα οι εκ Μονεμβασίας Ευδαιμονογιάννηδες και να παραμείνουν έως το 1204 μοναδικοί κυρίαρχοι. Φαίνεται ότι ο οικισμός του Αγίου Δημητρίου στην Παλαιόχωρα κτίστηκε από αυτούς. Ο θρύλος λέει ότι η Παλαιόχωρα είχε 365 ναούς, ένα για κάθε ημέρα του χρόνου. Οι Ενετοί αφού πλέον έχουν κάνει ισχυρό το κράτος τους προσαρτούν τα Κύθηρα μαζί με άλλα νησιά και περιοχές του ελλαδικού χώρου. Το ενετικό κράτος εγκαθιστά στο νησί την οικογένεια των Βενιέρηδων που εξουσιάζουν για αρκετά χρόνια.

Το 1238 ο Νικόλαος Ευδαιμονογιάννης βλέποντας τη Βενετική κυριαρχία στις περιοχές, παντρεύει την κόρη του με το Βενετό φεουδάρχη της Κρήτης Μάρκο Βενιέρ. Όμως τα Κύθηρα παραμένουν ονομαστικά στην κυριαρχία της Βενετίας. Επί αυτοκράτορα Μιχαήλ Παλαιολόγου ανακτώνται τα Κύθηρα από την Κωνσταντινούπολη. Οι Μονεμβασίτες με επικεφαλής μέλη της οικογένειας Νοταρά επιβάλλουν το πλαίσιο αντιλατινικής πολιτικής του αυτοκράτορα το 1275. Επαναφέρουν λοιπόν το νησί στο βυζαντινό έλεγχο και διώχνουν τους Βενιέρ. Ύστερα όμως οι Βενετοί επανέρχονται με πόλεμο σε όλο το Αιγαίο. Οι Νοταράδες αποχωρούν.

 Καθ΄ όλη τη διάρκεια της εξουσίας των Ενετών στα Κύθηρα η ορθόδοξη πίστη δεν καταπιέστηκε. Οι Ενετοί σεβάστηκαν τη θρησκευτική παράδοση του νησιού. Το 1470 το νησί είχε μόνο 500 κατοίκους και βρίσκεται σε φτωχή και άγονη εποχή. Το 16ο αιώνα φαίνεται ότι ο πληθυσμός φθάνει τους 4000 κατοίκους. Οι κάτοικοι για να προστατευτούν, οργανώνονται σε τρείς πόλους στο νησί. Καταφύγια για την προστασία τους αποτελούν τα φρούρια -- κάστρα της Χώρας, του Αγίου Δημητρίου (Παλαιόχωρα) και του Μυλοποτάμου. Το 1537 ο γενίτσαρος Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα, από τους πιο τρομερούς πειρατές της Μεσογείου καταστρέφει, λεηλατεί την Παλαιόχωρα και πνίγει στο αίμα τους κατοίκους της. Το 17ο αιώνα θα έλθουν στο νησί πολλοί πρόσφυγες από την Κρήτη, κουβαλώντας μαζί έθιμα, συνήθειες και κουλτούρα. Το 1715 οι Τούρκοι αγγίζουν τα Κύθηρα, δεν παραμένουν όμως πάνω από τρία χρόνια. Τα τελευταία χρόνια της Βενετικής κυριαρχίας στο νησί ο πληθυσμός θα φθάσει τις 7500 κατοίκους. Το νησί παρέμεινε βενετικό μέχρι καταλύσεως τους κράτους των Βενετών το 1797.

Το 1798 οι Γάλλοι στη ένδοξη εποχή τους έρχονται και στα Κύθηρα. Μετά όμως από σύντομο διάστημα οι Ρώσοι και οι Τούρκοι θα συμμαχήσουν για να κατακτήσουν το νησί και να ελέγχουν τις θάλασσες. Το 1798 επίσης ένας τρομακτικά ισχυρός σεισμός, θα καταστρέψει οτιδήποτε στην περιοχή Καστριού, Σκάνδειας. Οι Άγγλοι το 1809 θα αναγεννήσουν με δεκάδες έργα το νησί, καταπιέζοντας όμως το ελληνικό στοιχείο. Είναι το 1815 που τα Κύθηρα μαζί με όλα τα Επτάνησα θα αποτελέσουν το Ηνωμένο Κράτος Ιονίων Νησιών με πρωτεύουσα την Κέρκυρα. Το 1864 τα Επτάνησα ενώνονται με την ελεύθερη Ελλάδα. Ένας καταστροφικός σεισμός με επίκεντρο τα Μητάτα το 1903 ισοπεδώνει τα πάντα στην ευρύτερη περιοχή.

α μικρό διάστημα. Στο δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο οι Κυθήριοι συμμετείχαν δυναμικά στην Εθνική Αντίσταση. Στο χωριό Ποταμός οργανώνεται αντιστασιακό μέτωπο που περιορίζει τον έλεγχο του νησιού από τους γερμανούς. Το νησί από τις 4 Σεπτεμβρίου του 1944 είναι η πρώτη περιοχή της Ελλάδος που ελευθερώνεται. Όμως ερημώνει. Οι περισσότεροι νέοι εγκαταλείπουν στη ξενιτιά, στην Αυστραλία και τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής.

Τοπικα Προϊόντα

ΜΕΛΙ
Το θυμαρίσιο μέλι είναι από τα καλύτερα σε ποιότητα σε όλο τον κόσμο. Υπάρχουν αρκετοί παραγωγοί στο νησί και έχουν σαν κύρια ασχολία τους το μέλι. Έχει συσταθεί μάλιστα ο Μελισσοκομικός Συνεταιρισμός Κυθήρων που σκοπό έχει την στήριξη των παραγωγών τη βελτίωση του προϊόντος την τυποποίηση και την αύξηση της παραγωγής. Μπορείτε να αγοράσετε μέλι από το Συνεταιρισμό αλλά και τους ίδιους τους παραγωγούς. Επειδή η παραγωγή του είναι σχετικά μικρή, η τιμή του κυμαίνεται σε πιο υψηλά επίπεδα από το μέλι που διατίθεται στην αγορά. 

ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ
Το λάδι είναι το βασικότερο προϊόν του Κυθήριου αγρότη. Στα Κύθηρα θα δείτε πολλές εκτάσεις με ελαιώνες. Η ελιά ευδοκιμεί στο νησί λόγω του καλού κλίματος και η ποικιλία είναι η «κορωνέικη». Υπάρχουν δύο αγροτικοί συνεταιρισμοί παραγωγής.

ΚΡΑΣΙ
Οι Τσιριγώτες έχουν να λένε για το κρασί τους. Θα τύχει να βρεθούν παρέα φίλοι και γνωστοί να κάτσουν στο τραπέζι και θα αρχίσουν να παινεύονται ο καθένας για το δικό του κρασί, να συγκρίνουν και στο τέλος να αποσύρονται όλο χαρά και ζάλη! Οι ποικιλίες που καλλιεργούνται στα Κύθηρα είναι πετρολανός, ροδίτης, αρικαράς κ.α. Το κρασί συνήθως έχει χρώμα λευκό ή ροζέ. Στα Μητάτα γίνεται κάθε καλοκαίρι η γιορτή του Κρασιού.

ΑΛΛΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ
Οι Κυθήριοι παράγουν επίσης τυρί, παξιμάδια και παραδοσιακά γλυκά. Στις αγορές του νησιού μπορείτε επίσης να προμηθευτείτε αρωματικά βότανα, αμύγδαλα, αχλάδια σε διάφορες ποικιλίες και άλλα

ΒΙΟΛΟΓΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ
Η βιολογική γεωργία προωθείται τελευταία ως εναλλακτική άποψη στη διατροφή του σύγχρονου ανθρώπου. Τροφές απαλλαγμένες από τη χρήση φαρμάκων και λιπασμάτων είναι απόλυτα ασφαλείς για την υγεία. Στα Κύθηρα έχει συσταθεί τα τελευταία χρόνια η Ένωση Βιοκαλλιεργητών Κυθήρων που αριθμεί 25 μέλη. Τα προϊόντα των βιοκαλλιεργητών πιστοποιούνται από τον Οργανισμό Πιστοποίησης και Ελέγχου Βιολογικών Προϊόντων «ΔΗΩ».  Τα βιολογικά προϊόντα έχουν υψηλές τιμές λόγω της ποιότητάς τους και γι αυτό οι παραγωγοί στρέφονται όλο και πιο πολύ στη βιολογική γεωργία. Βιολογικά προϊόντα θα βρείτε σε επιλεγμένα σημεία των Κυθήρων.

ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΖΩΗ
Η κυθηραϊκή γη είναι άγονη και η αγροτική παραγωγή φτωχή. Είναι ίσως κι ο πιο σημαντικός λόγος που ανάγκασε πολλούς στη μετανάστευση του 20ου αιώνα. Κάποτε καλλιεργούνταν οι περισσότερες εκτάσεις του νησιού, ενώ ο πληθυσμός άγγιζε τις 10.000. Γι αυτό όπου κι αν κοιτάξεις στο νησί θα παρατηρήσεις ότι η γη είναι χωρισμένη από πετρότειχους. Οι περισσότερες εκτάσεις σήμερα είναι χέρσες. 
Παρόλα αυτά παραμένουν ακόμη και σήμερα αρκετοί που ασχολούνται με τα γεωργικά. Μάλιστα η προώθηση της Βιολογικής Γεωργίας και των προγραμμάτων του κράτος (π.χ. αγροτουρισμός) έχει ωθήσει νέους να ασχοληθούν με την αγροτική παραγωγή που καθίσταται πλέον πιο επικερδής. Επίσης η χρήση νέων τεχνολογιών στον αγροτικό τομέα προστατεύει περισσότερο την παραγωγή.

Στα Κύθηρα δραστηριοποιούνται σήμερα δύο αγροτικοί συνεταιρισμοί για την παραγωγή λαδιού, ένας μελισσοκομικός και ένας βιολογικής καλλιέργειας. Τις προσπάθειες των αγροτών στηρίζει και ενισχύει η Αναπτυξιακή Εταιρεία Κυθήρων.